فن شناسی و بررسی فرم و نقش در عودسوزهای فلزی دوره ی سلجوقی ناحیه ی خراسان

فن شناسی و بررسی فرم و نقش در عود سوزهای فلزّی دوره سلجوقی ناحیه خراسان به دلیل عدم وجود یک تاریخ جامع یا اثری دایره المعارفی درباره هنر اسلامی در بیشتر پژوهش ها مغفول مانده است. زیبایی خیره کننده این اشیاء، فنون ساخت، چیستی مواد و مصالح، تنوّع فرم ها، نقش مایه ها و لزوم طبقه بندی اطلاعات حاصله، این انگیزه را ایجاد کرد تا بتوان با شناخت بهتر و معرّفی و تحلیل آنها، امکان احیای این اشیاء را در عصر حاضر فراهم نمود. این پایان نامه پژوهشی است توصیفی- تحلیلی که اطّلاعات ارائه شده از طریق مطالعات تطبیقی و استفاده از اطّلاعات صاحب نظران به دست آمده است. با بررسی های انجام شده بر روی نمونه های موجود که از موزه هایی مانند لوور، ارمیتاژ، ایران باستان و .... برخی سایت ها به دست آمده است، می توان گفت مواد و مصالح مورد استفاده در ساخت و تزیین بخورسوزها غالباً مس، آلیاژهای مس، نقره و به ندرت طلاست. مشبّک کاری از تکنیک های اصلی و ضروری تزیین است و قلمزنی و کنده کاری، بعضاً ترصیع کاری و به ندرت کوفت گری از سایر تکنیک های تزیین بخورسوزها هستند. این اشیاء غالباً به روش ریخته گری ساخته شده اند. بخورسوزها در این پژوهش از لحاظ فرم به شش دسته تقسیم می شوند و عناصر جانوری نظیر گربه سانان و پرنده سانان حضوری چشمگیر در فرم بخورسوزها دارند و جالب اینکه پس از پایان دوره سلجوقی برخی از این فرم ها نظیر گربه سانان و پرندگان به ندرت یا اصلاً در شکل گیری فرم اشیاء در هنر ایران تکر ار نشد تا اینکه در دوره صفوی با شکل و کاربردی متفاوت در ساخت اشیایی نظیر علم ها به کار گر فته شد. نقوش به کار رفته بر روی این بخورسوزها به شش دسته اصلی و دو دسته غیر اصلی تقسیم می شوند که نقوش هندسی ، انسانی، پرندگان و حیواناتی نظیر خرگوش و استفاده از خط که در تزیین سایر اشیای این دوره نیز دیده می شود، بخش عمده ای از نقوش بخورسوزها را به خود اختصاص داده اند.